ခႏၶာကိုယ္တခုမွာ ဘယ္အဂၤါ က အေရးအၾကီးဆံုးလည္း ။ ရွိရွိ သမွ် အဂၤါေတြအားလံုး သူ ့ေနရာနဲ့သူ အေရးၾကီးၾကတာခ်ည္းပါပဲ ။ ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာေတြ၊ ေသြးလွည့္ပါတ္တဲ့စနစ္ မွ ႏွလံုးနဲ့ ေသြးေၾကာေတြ၊ အသက္ရွဳလမ္းေၾကာင္း အတြက္ အဆုပ္နဲ့ေလျပြန္ေတြ ။ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းအတြက္ ပါးစပ္မွ စျပီး စအိုဝ အထိအစာအိမ္ အူ၊အသည္း၊ သည္းေျခ ၊ အညစ္အေၾကး အဆိပ္အေတာက္ေတြ စြန့္ပစ္ဖို့ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း၊ အားလံုး အေရးၾကီးၾကပါတယ္။ ေရာဂါတခုခု ျဖစ္လာရင္ ဘာေရာဂါ ျဖစ္မွန္းသိရေအာင္ ကိုယ္ခႏၶာမွ ပံုသ႑န္ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ ့ ကၽြန္ုပ္တို ့ကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္ ။ အဲ့ဒါေတြကို ေရာဂါ လကၡဏာ လို ့(Sign & Symptom) ေခၚပါတယ္။ ဥပမာ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ေခါင္းကိုက္တယ္ ၊ ေခါင္းမူးတယ္၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္တယ္၊ရင္တုန္တယ္၊ အန္တယ္။ ဝမ္းေလွ်ာတယ္။ ဆီးက်င္တယ္ စသျဖင့္ေပါ့ ။အဲ့ဒီအခါက် ေခါင္းမူးရင္ ဘယ္လိုပံုနဲ့ မူးရင္ ဘာေရာဂါေၾကာင့့္ျဖစ္နိူင္တယ္၊ရင္ဘတ္ ဘယ္ေနရာမွာေအာင့္ရင္ဘယ္လိုေအာင့္ရင္ဘာေရာဂါျဖစ္နိုင္တယ္ ဆိုတာ အၾကမ္းဖ်င္း သိနိုင္ပါတယ္။ အတိအက် သိဖို့ရာကေတာ့ ကၽြမ္းက်င္သူပညာရွင္မ်ားမွ ဆက္ျပီးေရာဂါ ရွာေဖြစစ္ေဆး ေပးလို ့ရပါတယ္ ။ခု ေျပာျပခ်င္တာကေတာ့ ဗိုက္ ျပသနာ မ်ား ပါပဲ ။
ဝမ္းတစ္လံုးေကာင္း ေခါင္းမခဲ ဆိုတဲ့ စကားအတိုင္း ဝမ္းဗိုက္ျပသနာ ရွိေနခဲ့ရင္ ေခါင္း အထိေအာင္ ျပသနာ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ ။ ေခါင္းကိုက္ ေခါင္းခဲ ေခါင္းမၾကည္မလင္နဲ ့ေနရထိုင္ရတာ မသက္သာလွပါဘူး။
လူတိုင္း ဗိုက္ေအာင့္ ဗိုက္နာဖူးၾကမွာပါ ။ အနည္းဆံုး ကေတာ့ ဝမ္းသြားခ်င္တဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ ဗိုက္ နဲနဲ ရစ္ တာမ်ိဳးေလာက္ေတာ့ ခံစားဖူးၾကမွာပါ ။ဗိုက္နာတဲ့ အတိုင္းအဆ ျပင္းထန္မွဳ၊ နာက်င္ပံု နာက်င္နည္း၊ နာတဲ့ေနရာ ။သူနဲ့တြဲဖက္ျပီး ျပတတ္တဲ့ တျခား လကၡဏာမ်ားကိုၾကည့္ျပီး သူ ့မွာ ဘာေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ေခ်ရွိသလည္း ဆို တာကို မွန္းဆလို ့ရပါတယ္ ။
ခု ဒီအေၾကာင္းေျပာျပခ်င္တာကေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေရာဂါရွာျပီး ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ကုသဖို ့ရည္ရြယ္တာ မဟုတ္ပါဘူး ။ သာမာန္ဗဟုသုတမ်ိဳး အေနနဲ့ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ ရဲ ့ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာအဂၤါ အစိတ္အပိုင္းေတြ ရွိသလည္း ဆိုတာသိထားရင္ အနည္းဆံုးေတာ့ မိမိမွာ ဘယ္လိုေရာဂါ ျဖစ္နိုင္လိမ့္မလည္းလို့ အခ်ိန္မဆြဲပဲ သိနိုင္ေအာင္ပါ ။
ဒီေတာ့ ဗိုက္နဲ့ပါတ္သက္ျပီး တည္ေနရာ အေနအထား နဲ့ သူ ့အတြင္းဖက္က အစိပ္အပိုင္းေတြကို လြယ္လြယ္ သိရေအာင္ ဗိုက္တျပင္ကို အကြက္ ၄ ကြက္ အၾကမ္းဖ်င္း ခြဲျခား သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ပံုမွာျပထားသလို အေပၚ၊ ေအာက္၊ ဘယ္၊ ညာ ဆိုျပီး ခြဲထားတဲ့အတြက္ Left Upper Quadrant (LUQ), Left Lower Quadrant (LLQ), Right Upper Quadrant (RUQ), and Right Lower Quadrant (RLQ).လို့ ေရးသားၾကပါတယ္ ။
ပိုျပီး တိက် ေအာင္ေဖၚျပလိုရင္ေတာ့ အကြက္ ၉ ကြက္ ေဖၚျပၾကပါတယ္။
ဗိုက္သားျပင္ရဲ့ အတြင္းဖက္ကိုယ္တြင္းေခါင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို အဓိကအားျဖင့္ ဒီလို ခြဲျခားထားပါတယ္။
၁-အစာေျခဖ်က္ျခင္းနဲ့ဆိုင္တဲ့-အစာျမိဳေရျမိဳျပြန္ရဲ ့ ေအာက္ဆံုးအပိုင္း(the end of the esophagus),အစာအိမ္( stomach), အူသိမ္ႏွင့္အူမၾကီး (small and large intestines), အသည္း (liver), သည္းေျခ(gallbladder),မုန့္ခ်ိဴအိတ္ ေခၚ သရက္ရြက္( pancreas)။
၂-ဝမ္းဗိုက္အတြက္ ႏွလံုးေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးႏွင့္ေသြးေၾကာမ်ား(The abdominal aorta)။
၃-အူအတက္(The appendix)- အူသိမ္အဆံုးပိုင္း ႏွင့္ အူမၾကီးအစပိုင္း ဆက္သြယ္ရာ ေနရာမွာ ရွိျပီး အေရးၾကီး လုပ္ငန္းတာဝန္ မရွိ။
၄-ေက်ာက္ကပ္ ႏွစ္လံုး( The kidneys) ဘယ္ ညာ ႏွစ္ဖက္ ၊ ဝမ္းဗိုက္ရဲ့ ေနာက္ဖက္ အတြင္းပိုင္းတြင္ ပဲေစ့ပံုသ႑န္ရွိျပီး ခႏၶာကိုယ္မွ အဆိပ္အေတာက္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို ဆီးအျဖစ္ စြန့္ထုတ္ နိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပး ပါတယ္။
၅-ေဘလံုး ( spleen) ဗိုက္ရဲ့ ဘယ္ဖက္ အေပၚအေနာက္ဖက္ေနရာမွာ တည္ရွိျပီး ေရာဂါပိုးတိုက္ဖ်က္ေရး နဲ့ ေသြးလွည့္ပတ္ေရးအတြက္ တာဝန္ရွိပါတယ္။
အဲ့ဒီ အဂၤါ အစိပ္အပိုင္းေတြမွာ ျပသနာ တခုခု ျဖစ္လာရင္ သူနဲ့ ဆိုင္တဲ့ ေနရာမွာ နာတတ္တယ္ ေအာင့္တတ္တယ္ ။ ဗိုက္နာတယ္ ဆိုရင္ နာတဲ့ေနရာ( location of pain) နဲ့ နာပံုနာနည္း (Type of pain) -( ေအာင့္ျပီးနာသလား ၊ တျပင္လံုး နာသလား၊ တေနရာတည္း စူးျပီးနာသလား၊ ရစ္ျပီးနာသလား) ။onset of pain ( ရုတ္တရက္ နာသလား၊ ရက္ရွည္နာေနတာလား Acute or Chronic) စတာ ေတြဟာ ေရာဂါရွာေဖြသတ္မွတ္ေရး( Diagnosis )အတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။
အခု ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ရုတ္တရက္ ဗိုက္နာျခင္း (Acute Abdominal Pain) အေၾကာင္းပါ။
တခါတေလလည္း ဝမ္းဗိုက္ၾကီးက မ်က္လွည့္ ျပတတ္ပါေသးတယ္ ။ အခု ဒီေနရာမွာ စ ေအာင့္ ေနေပမဲ့ ခန ၾကာေတာ့ ေနရာေျပာင္းသြားတတ္တာ လည္းရွိပါတယ္ ။ ဥပမာ - အူအတက္ေယာင္လို ့ ဗိုက္နာတယ္ဆိုရင္ သူက RLQ မွာရွိေနေပမဲ့ စစခ်င္းမွာ အစာအိမ္ ေအာင့္သလို မ်ိဳးနဲ့ ခပ္ဆင္ဆင္ နာျပတတ္ပါတယ္ ။ ရင္ညြန္ ့မွ စေအာင့္ျပီး နာရီ အနည္းငယ္အတြင္း ဒါမွမဟုတ္ ရက္ အနည္းငယ္ ၁ ရက္ ၂ ရက္ေလာက္ၾကာမွ သူရွိေနတဲ့ ညာဘက္ ေအာက္ပိုင္း ကို ေရႊ ့ျပီး ေနရာမွန္ မွာ နာလာတတ္ပါတယ္။ အဲလို နာတာ အျပင္ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အနည္းငယ္တက္ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြပါ ရွိနိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္းမ်ိဳး (Acute Abdomen )ဆိုရင္ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ( close Observation) က အေရးၾကီးပါတယ္။ အဲ့လို ေစာင့္ၾကည့္ေနစဥ္မွာ လူနာကို ဘာ အစားအစာ၊ ေရ ၊ မွ် မေပးရပါဘူး ။ တကယ္လို ့ အူအတက္ေယာင္တာေၾကာင့္ နာတာဆိုရင္ အခ်ိန္မေရြး ခြဲစိပ္ကုသဖို့ လိုအပ္တာမို ့၊ အႏၱရာယ္ ကင္းစြာ ေမ့ေဆးေပးလို ့ ရေအာင္ ပါ။
အလားတူစြာ Refer Pain မ်ားရွိတတ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္ ။ ဥပမာ ႏွလံုးၾကြက္သားေသြးမလံုေလာက္လို ့ရင္ဘတ္ ေအာင့္တဲ့ အခါ ၊တခါတေလက်ရင္ ဘယ္ဘက္ ပုခံုး နဲ့ ေမးရိုး လည္ပင္း ေနရာမ်ားမွာလည္း ေအာင့္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြက ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလည္း ဆိုေတာ့ ဒီ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း ႏွစ္ခုစလံုးအတြက္ ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အာရုံေၾကာက တခုထဲ ျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
အဲဒီ အထဲမွာ အမ်ားဆံုး နာတတ္ ေအာင့္တတ္ၾကတာ ေတြကေတာ့
-Epigastric ရင္ေခါင္းရင္ညြန္ ့ေနရာမွာဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္ - အစာအိမ္(Gastritis) ၊ အူသိမ္ဦးပိုင္းေယာင္ယမ္းျခင္း(Duodenitis)၊ အနာေပါက္ျခင္း(ulcer) သည္းေျချပြန္ေယာင္ယမ္းျခင္း (Cholecystitis Cholangitis) ၊ အသည္းေယာင္ျခင္း(Hepatitis)၊ သရက္ရြက္ ေယာင္ျခင္း (Pancreatitis) ၊ ေသြးယိုျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့ျဖစ္နိုင္ေျခရွိတာေတြကေတာ့ -ႏွလံုးၾကြက္သား အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း(Pericarditis Myocardial Infarct)၊ အဆုပ္ ၊ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း (Pneumonia, Pleurisy ,Pneomothorax)၊ရင္အုပ္နဲ့ ဝမ္းတြင္းေခါင္းျခားထားတ့ဲအရြတ္ျပားေအာက္တြင္ျပည္တည္ျခင္း (Subphrenic abscess)၊ ရင္ေခါင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး အလႊာကြာျပီး ေဖါင္းထြက္လာျခင္း( Dissecting aneurysm) စသျဖင့္ ..
- RUQ ညာဘက္ အေပၚမွာေအာင့္ရင္ ျဖစ္တတ္တာေတြက- အသည္း ေယာင္ျခင္း သည္းေျခအိတ္ ေက်ာက္တည္ျခင္း ေယာင္ျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ - ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း ၊ ညာဖက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း။ညာဖက္ အဆုပ္ နဲ့ အေျမွးပါး ေယာင္ျခင္း ။ ႏွလံုးေၾကာင့္ ေအာင့္ျခင္း တို ့လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
- LUQ ဘယ္ဘက္ အေပၚမွာ ေအာင့္ခဲ့ရင္ ။ Stomach -အစာအိမ္ေယာင္ျခင္း အနာျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ၊Pancreas မုန့္ခ်ိဳအိတ္( သရက္ရြက္ ) ေယာင္ျခင္း ေက်ာက္တည္ျခင္းေသြးယိုျခင္း၊ Spleen ေဘလံုးၾကီးျခင္း၊ေပါက္ျခင္း၊ ပုတ္ျခင္း၊ Left Kidney ဘယ္ဖက္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း၊ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊ Lt Pleurisy , Pneumonia ဘယ္ဖက္ အဆုပ္နဲ့ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း စတာေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ ။ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္သူမ်ား အတြက္ စဥ္းစားစရာကေတာ့ အူမၾကီး အတြင္း စျမင္းတံုးမ်ားတစ္ဆို ့ျခင္း မ်ားလာရင္ ဘယ္ဖက္ ဝမ္းပိုက္ အေပၚနဲ့ေအာက္ပိုင္းတို့ မွာလည္း ေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- RLQ ညာဘက္ေအာက္ မွာ ျဖစ္တတ္တာေတြက - အူအတက္ေယာင္ျခင္း၊ ေပါက္ျခင္း ။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ -ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း -(ခါးေနာက္ဖက္ပိုင္းမွ ေရွ့ ေအာက္ဖက္သို့ ထိုးဆင္းျပီး ေအာင့္တတ္တယ္ )။ အူက်ျခင္း Hernia စသျဖင့္။
- ဆီးစပ္အထက္ Suprapubic ေနရာမွာ ေအာင့္နိုင္တာေတြက အူမၾကီး ေနာက္ဆံုးအပိုင္း ပိတ္ဆို့ ျခင္း ေယာင္ျခင္း၊ အူအတက္ ေယာင္ျခင္း ၊ ဆီးအိမ္ ေယာင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ မ်ိဳးဥအိမ္၊ ဥျပြန္၊သားအိမ္ ေယာင္ျခင္း ၊ ေပါက္ျခင္း၊ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ျခင္း ၊ ရာသီလာ၍ ေအာင့္ျခင္း။
- Periumbilicus ခ်က္ပတ္လည္ေနရာ မွာ ေအာင့္ေစတာေတြက အူသိမ္ ပိတ္ဆို ့ ေယာင္ယမ္း ပုတ္ျခင္း၊ မုန့္ခ်ိဳအိတ္ေယာင္ျခင္း၊ အူရွိေသြးေၾကာမ်ား ပိတ္ဆို့ျခင္း mesenteric thrombosis , dissecting aortic aneyrysm ၊ တို့ေၾကာင့္ ျဖစ္ တတ္ျပီး ၊ အူ အတက္ ေယာင္ျခင္းရဲ့ ဦးစြာ အခ်ိန္မွာ လည္း ဒီေနရာမွာေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- LLQ ဘယ္ဘက္ ေအာက္မွာ ေအာင့္ရင္- စဥ္းစားရမွာေတြကေတာ့ အူေယာင္ျခင္း၊ အူ ပိတ္ဆို ့ျခင္း ဥပမာ စျမင္းတံုး၊ အလံုးအၾကိတ္ ၊ အနာေပါက္ျခင္း၊ အူက်ျခင္း၊ ဘယ္ဘက္ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ကေတာ့ ဘယ္ဖက္ သို့မဟုတ္ညာဖက္ ေအာက္ပိုင္းမွာနာရင္- မ်ိဳးဥအိမ္ ovary နဲ့ ဥျပြန္ Fallopian tube မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေယာင္ျခင္း၊အရည္အိတ္တည္ျခင္း ။ ေပါက္ထြက္ျခင္း ၊ ဥျပြန္မွာ သေႏၶတည္ျခင္း ( Ectopic/Tubal pregnancy) ၊သားအိမ္ေယာင္ျခင္း တို့လည္းျဖစ္နိုင္ေျခ ရွိေၾကာင္း ကို မေမ့သင့္ပါဘူး ။
တခါက ၾကံဳခဲ့ဖူးပါတယ္ ။ အမ်ိဳး သမီး တေယာက္ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ေအာင့္တဲ့ေနရာက ဝမ္းဗိုက္ ေအာက္ဖက္ပိုင္းမွာ ၊ သူက ဝမ္းတြင္း ကလီစာေတြ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာရွိမွန္းမသိ ေတာ့ အစာအိမ္ေအာင့္တယ္ လို့ ယူဆျပီး သူ ့ဟာသူ ပဲ အစာအိမ္ ေလထိုးေလနာေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္ပါတယ္။ ၃ ရက္ ၾကာသြားတယ္ ။မသက္သာဘူးေပါ့။ ဒီလို နဲ့ပဲ ဗိုက္ၾကီးတျပင္လံုး မာေတာင့္ေတာင့္ နဲ့ မခံမရပ္နိုင္ေအာင္ ျဖစ္ျပီး shock ရလာေတာ့ မွ ေဆးရံု ေရာက္လာတယ္ ။ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ဝမ္းဗိုက္ေခါင္းထဲမွာ ေသြးထြက္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြျပလာလို ့ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္လိုက္ရတယ္ ။ျဖစ္ရပံုကေတာ့ မ်ိဳးဥျပြန္ဝ မွာ သေႏၶတည္ျခင္းျဖစ္ ျပီး ေပါက္သြားလို ့ ေသြးထြက္တာ ျဖစ္ေနတယ္။ သူသာတကယ္လို ့ common sense ရွိရင္ သူ ့ဟာသူ ဘာျဖစ္နိုင္သလည္း ဆိုတာ တြက္ဆလို ့ရပါတယ္။ဒါဆိုရင္ လိုအပ္မွန္ကန္တဲ့ ကုသမွဳမ်ား ေစာေစာစီးစီးရယူနိုင္ပါတယ္။
ဒီလိုမ်ိဳး ဗိုက္ေအာင့္တာဟာ ဝမ္းေခါင္းအတြင္းမွာ ရွိတဲ့ ကလီစာ အမ်ားၾကီးထဲမွာ ဘယ္ေနရာ ကစျပီး ျပသနာျဖစ္တာလည္း ဆိုတာကို တခါတရံေတာ့လည္း ေသခ်ာအတိအက် အေျဖ မရွာနိုင္တာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္ပါေသးတယ္။ ဝမ္းတြင္းေခါင္း အေျမွးပါးေယာင္ယမ္းျပီး Peritonitis ဗိုက္တျပင္လံုးဂ်ပ္ခဲၾကီးျဖစ္ေနတတ္တာမ်ိဳး ၊ ဘာေၾကာင့္မွန္းေသခ်ာ မသိပဲ ေသြးဆိပ္တက္ တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးဆိုရင္ Laparotomy & proceed ဆိုျပီး ဗိုက္ကို အရင္ခြဲျပီးမွ ေရာဂါရွာကုသ ရတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။
ေနာက္ဆံုးေျပာျပလိုတာကေတာ့ ဗိုက္နာတာ ကို ေပါ့ေပါ့ေနျပီး ေဆးျမီးတိုနဲ့ အခ်ိန္ဆြဲကုသမေနသင့္ပါဘူး။ နာေနတဲ့ ဗိုက္ကို နင္းႏွိပ္ျခင္းမျပဳသင့္ပါဘူး။ အစာအိမ္ေယာင္ျခင္းေၾကာင့္ေအာင့္ ေနတာကို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား မစားသံုးသင့္ပါဘူး ။ ပိုျပီး ဆိုးဝါးေစနိူင္ပါတယ္။တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားဆီ အခ်ိန္မွီျပသျပီး ေအာင့္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေစာေစာစီးစီးရွာေဖြကုသသင့္ပါတယ္ ။
ပံုမ်ားကို ဒီေနရာ မ်ားမွ ယူပါတယ္။
က်န္းမာ ရႊင္လန္းၾကပါေစ။
ဝမ္းတစ္လံုးေကာင္း ေခါင္းမခဲ ဆိုတဲ့ စကားအတိုင္း ဝမ္းဗိုက္ျပသနာ ရွိေနခဲ့ရင္ ေခါင္း အထိေအာင္ ျပသနာ ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္ ။ ေခါင္းကိုက္ ေခါင္းခဲ ေခါင္းမၾကည္မလင္နဲ ့ေနရထိုင္ရတာ မသက္သာလွပါဘူး။
လူတိုင္း ဗိုက္ေအာင့္ ဗိုက္နာဖူးၾကမွာပါ ။ အနည္းဆံုး ကေတာ့ ဝမ္းသြားခ်င္တဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ ဗိုက္ နဲနဲ ရစ္ တာမ်ိဳးေလာက္ေတာ့ ခံစားဖူးၾကမွာပါ ။ဗိုက္နာတဲ့ အတိုင္းအဆ ျပင္းထန္မွဳ၊ နာက်င္ပံု နာက်င္နည္း၊ နာတဲ့ေနရာ ။သူနဲ့တြဲဖက္ျပီး ျပတတ္တဲ့ တျခား လကၡဏာမ်ားကိုၾကည့္ျပီး သူ ့မွာ ဘာေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ေခ်ရွိသလည္း ဆို တာကို မွန္းဆလို ့ရပါတယ္ ။
ခု ဒီအေၾကာင္းေျပာျပခ်င္တာကေတာ့ ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ေရာဂါရွာျပီး ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ကုသဖို ့ရည္ရြယ္တာ မဟုတ္ပါဘူး ။ သာမာန္ဗဟုသုတမ်ိဳး အေနနဲ့ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္ ရဲ ့ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာအဂၤါ အစိတ္အပိုင္းေတြ ရွိသလည္း ဆိုတာသိထားရင္ အနည္းဆံုးေတာ့ မိမိမွာ ဘယ္လိုေရာဂါ ျဖစ္နိုင္လိမ့္မလည္းလို့ အခ်ိန္မဆြဲပဲ သိနိုင္ေအာင္ပါ ။
ပိုျပီး တိက် ေအာင္ေဖၚျပလိုရင္ေတာ့ အကြက္ ၉ ကြက္ ေဖၚျပၾကပါတယ္။
ဗိုက္သားျပင္ရဲ့ အတြင္းဖက္ကိုယ္တြင္းေခါင္းမွာ ရွိေနတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို အဓိကအားျဖင့္ ဒီလို ခြဲျခားထားပါတယ္။
၁-အစာေျခဖ်က္ျခင္းနဲ့ဆိုင္တဲ့-အစာျမိဳေရျမိဳျပြန္ရဲ ့ ေအာက္ဆံုးအပိုင္း(the end of the esophagus),အစာအိမ္( stomach), အူသိမ္ႏွင့္အူမၾကီး (small and large intestines), အသည္း (liver), သည္းေျခ(gallbladder),မုန့္ခ်ိဴအိတ္ ေခၚ သရက္ရြက္( pancreas)။
၂-ဝမ္းဗိုက္အတြက္ ႏွလံုးေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီးႏွင့္ေသြးေၾကာမ်ား(The abdominal aorta)။
၃-အူအတက္(The appendix)- အူသိမ္အဆံုးပိုင္း ႏွင့္ အူမၾကီးအစပိုင္း ဆက္သြယ္ရာ ေနရာမွာ ရွိျပီး အေရးၾကီး လုပ္ငန္းတာဝန္ မရွိ။
၄-ေက်ာက္ကပ္ ႏွစ္လံုး( The kidneys) ဘယ္ ညာ ႏွစ္ဖက္ ၊ ဝမ္းဗိုက္ရဲ့ ေနာက္ဖက္ အတြင္းပိုင္းတြင္ ပဲေစ့ပံုသ႑န္ရွိျပီး ခႏၶာကိုယ္မွ အဆိပ္အေတာက္ အညစ္အေၾကးမ်ားကို ဆီးအျဖစ္ စြန့္ထုတ္ နိုင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပး ပါတယ္။
၅-ေဘလံုး ( spleen) ဗိုက္ရဲ့ ဘယ္ဖက္ အေပၚအေနာက္ဖက္ေနရာမွာ တည္ရွိျပီး ေရာဂါပိုးတိုက္ဖ်က္ေရး နဲ့ ေသြးလွည့္ပတ္ေရးအတြက္ တာဝန္ရွိပါတယ္။
အဲ့ဒီ အဂၤါ အစိပ္အပိုင္းေတြမွာ ျပသနာ တခုခု ျဖစ္လာရင္ သူနဲ့ ဆိုင္တဲ့ ေနရာမွာ နာတတ္တယ္ ေအာင့္တတ္တယ္ ။ ဗိုက္နာတယ္ ဆိုရင္ နာတဲ့ေနရာ( location of pain) နဲ့ နာပံုနာနည္း (Type of pain) -( ေအာင့္ျပီးနာသလား ၊ တျပင္လံုး နာသလား၊ တေနရာတည္း စူးျပီးနာသလား၊ ရစ္ျပီးနာသလား) ။onset of pain ( ရုတ္တရက္ နာသလား၊ ရက္ရွည္နာေနတာလား Acute or Chronic) စတာ ေတြဟာ ေရာဂါရွာေဖြသတ္မွတ္ေရး( Diagnosis )အတြက္ အေရးၾကီးပါတယ္။
အခု ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ရုတ္တရက္ ဗိုက္နာျခင္း (Acute Abdominal Pain) အေၾကာင္းပါ။
တခါတေလလည္း ဝမ္းဗိုက္ၾကီးက မ်က္လွည့္ ျပတတ္ပါေသးတယ္ ။ အခု ဒီေနရာမွာ စ ေအာင့္ ေနေပမဲ့ ခန ၾကာေတာ့ ေနရာေျပာင္းသြားတတ္တာ လည္းရွိပါတယ္ ။ ဥပမာ - အူအတက္ေယာင္လို ့ ဗိုက္နာတယ္ဆိုရင္ သူက RLQ မွာရွိေနေပမဲ့ စစခ်င္းမွာ အစာအိမ္ ေအာင့္သလို မ်ိဳးနဲ့ ခပ္ဆင္ဆင္ နာျပတတ္ပါတယ္ ။ ရင္ညြန္ ့မွ စေအာင့္ျပီး နာရီ အနည္းငယ္အတြင္း ဒါမွမဟုတ္ ရက္ အနည္းငယ္ ၁ ရက္ ၂ ရက္ေလာက္ၾကာမွ သူရွိေနတဲ့ ညာဘက္ ေအာက္ပိုင္း ကို ေရႊ ့ျပီး ေနရာမွန္ မွာ နာလာတတ္ပါတယ္။ အဲလို နာတာ အျပင္ ေအာ့အန္ျခင္း၊ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္ အနည္းငယ္တက္ျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြပါ ရွိနိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရုတ္တရက္ ဗိုက္ေအာင့္ျခင္းမ်ိဳး (Acute Abdomen )ဆိုရင္ အနီးကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ျခင္း ( close Observation) က အေရးၾကီးပါတယ္။ အဲ့လို ေစာင့္ၾကည့္ေနစဥ္မွာ လူနာကို ဘာ အစားအစာ၊ ေရ ၊ မွ် မေပးရပါဘူး ။ တကယ္လို ့ အူအတက္ေယာင္တာေၾကာင့္ နာတာဆိုရင္ အခ်ိန္မေရြး ခြဲစိပ္ကုသဖို့ လိုအပ္တာမို ့၊ အႏၱရာယ္ ကင္းစြာ ေမ့ေဆးေပးလို ့ ရေအာင္ ပါ။
အလားတူစြာ Refer Pain မ်ားရွိတတ္တဲ့ ေရာဂါမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္ ။ ဥပမာ ႏွလံုးၾကြက္သားေသြးမလံုေလာက္လို ့ရင္ဘတ္ ေအာင့္တဲ့ အခါ ၊တခါတေလက်ရင္ ဘယ္ဘက္ ပုခံုး နဲ့ ေမးရိုး လည္ပင္း ေနရာမ်ားမွာလည္း ေအာင့္ေနတတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြက ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ရသလည္း ဆိုေတာ့ ဒီ အဂၤါအစိတ္အပိုင္း ႏွစ္ခုစလံုးအတြက္ ေထာက္ပံ့ထားတဲ့ အာရုံေၾကာက တခုထဲ ျဖစ္ေနတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ပါ။
အဲဒီ အထဲမွာ အမ်ားဆံုး နာတတ္ ေအာင့္တတ္ၾကတာ ေတြကေတာ့
-Epigastric ရင္ေခါင္းရင္ညြန္ ့ေနရာမွာဆိုရင္ အမ်ားအားျဖင့္ - အစာအိမ္(Gastritis) ၊ အူသိမ္ဦးပိုင္းေယာင္ယမ္းျခင္း(Duodenitis)၊ အနာေပါက္ျခင္း(ulcer) သည္းေျချပြန္ေယာင္ယမ္းျခင္း (Cholecystitis Cholangitis) ၊ အသည္းေယာင္ျခင္း(Hepatitis)၊ သရက္ရြက္ ေယာင္ျခင္း (Pancreatitis) ၊ ေသြးယိုျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့ျဖစ္နိုင္ေျခရွိတာေတြကေတာ့ -ႏွလံုးၾကြက္သား အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း(Pericarditis Myocardial Infarct)၊ အဆုပ္ ၊ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း (Pneumonia, Pleurisy ,Pneomothorax)၊ရင္အုပ္နဲ့ ဝမ္းတြင္းေခါင္းျခားထားတ့ဲအရြတ္ျပားေအာက္တြင္ျပည္တည္ျခင္း (Subphrenic abscess)၊ ရင္ေခါင္းႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ေသြးလႊတ္ေၾကာမၾကီး အလႊာကြာျပီး ေဖါင္းထြက္လာျခင္း( Dissecting aneurysm) စသျဖင့္ ..
- RUQ ညာဘက္ အေပၚမွာေအာင့္ရင္ ျဖစ္တတ္တာေတြက- အသည္း ေယာင္ျခင္း သည္းေျခအိတ္ ေက်ာက္တည္ျခင္း ေယာင္ျခင္း စသျဖင့္။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ - ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း ၊ ညာဖက္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း။ညာဖက္ အဆုပ္ နဲ့ အေျမွးပါး ေယာင္ျခင္း ။ ႏွလံုးေၾကာင့္ ေအာင့္ျခင္း တို ့လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
- LUQ ဘယ္ဘက္ အေပၚမွာ ေအာင့္ခဲ့ရင္ ။ Stomach -အစာအိမ္ေယာင္ျခင္း အနာျဖစ္ျခင္း ေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ၊Pancreas မုန့္ခ်ိဳအိတ္( သရက္ရြက္ ) ေယာင္ျခင္း ေက်ာက္တည္ျခင္းေသြးယိုျခင္း၊ Spleen ေဘလံုးၾကီးျခင္း၊ေပါက္ျခင္း၊ ပုတ္ျခင္း၊ Left Kidney ဘယ္ဖက္ ေက်ာက္ကပ္ေယာင္ျခင္း၊ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊ Lt Pleurisy , Pneumonia ဘယ္ဖက္ အဆုပ္နဲ့ အေျမွးပါးေယာင္ျခင္း စတာေတြ ေၾကာင့္ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ ။ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္သူမ်ား အတြက္ စဥ္းစားစရာကေတာ့ အူမၾကီး အတြင္း စျမင္းတံုးမ်ားတစ္ဆို ့ျခင္း မ်ားလာရင္ ဘယ္ဖက္ ဝမ္းပိုက္ အေပၚနဲ့ေအာက္ပိုင္းတို့ မွာလည္း ေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- RLQ ညာဘက္ေအာက္ မွာ ျဖစ္တတ္တာေတြက - အူအတက္ေယာင္ျခင္း၊ ေပါက္ျခင္း ။
တခ်ိဳ ့အနည္းအက်ဥ္းျဖစ္တတ္တာေတြကေတာ့ -ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း -(ခါးေနာက္ဖက္ပိုင္းမွ ေရွ့ ေအာက္ဖက္သို့ ထိုးဆင္းျပီး ေအာင့္တတ္တယ္ )။ အူက်ျခင္း Hernia စသျဖင့္။
- ဆီးစပ္အထက္ Suprapubic ေနရာမွာ ေအာင့္နိုင္တာေတြက အူမၾကီး ေနာက္ဆံုးအပိုင္း ပိတ္ဆို့ ျခင္း ေယာင္ျခင္း၊ အူအတက္ ေယာင္ျခင္း ၊ ဆီးအိမ္ ေယာင္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ မ်ိဳးဥအိမ္၊ ဥျပြန္၊သားအိမ္ ေယာင္ျခင္း ၊ ေပါက္ျခင္း၊ေနရာမွားျပီး သေႏၶတည္ျခင္း ၊ ရာသီလာ၍ ေအာင့္ျခင္း။
- Periumbilicus ခ်က္ပတ္လည္ေနရာ မွာ ေအာင့္ေစတာေတြက အူသိမ္ ပိတ္ဆို ့ ေယာင္ယမ္း ပုတ္ျခင္း၊ မုန့္ခ်ိဳအိတ္ေယာင္ျခင္း၊ အူရွိေသြးေၾကာမ်ား ပိတ္ဆို့ျခင္း mesenteric thrombosis , dissecting aortic aneyrysm ၊ တို့ေၾကာင့္ ျဖစ္ တတ္ျပီး ၊ အူ အတက္ ေယာင္ျခင္းရဲ့ ဦးစြာ အခ်ိန္မွာ လည္း ဒီေနရာမွာေအာင့္တတ္ပါတယ္။
- LLQ ဘယ္ဘက္ ေအာက္မွာ ေအာင့္ရင္- စဥ္းစားရမွာေတြကေတာ့ အူေယာင္ျခင္း၊ အူ ပိတ္ဆို ့ျခင္း ဥပမာ စျမင္းတံုး၊ အလံုးအၾကိတ္ ၊ အနာေပါက္ျခင္း၊ အူက်ျခင္း၊ ဘယ္ဘက္ ေက်ာက္ကပ္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္တည္ျခင္း၊
အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ကေတာ့ ဘယ္ဖက္ သို့မဟုတ္ညာဖက္ ေအာက္ပိုင္းမွာနာရင္- မ်ိဳးဥအိမ္ ovary နဲ့ ဥျပြန္ Fallopian tube မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေယာင္ျခင္း၊အရည္အိတ္တည္ျခင္း ။ ေပါက္ထြက္ျခင္း ၊ ဥျပြန္မွာ သေႏၶတည္ျခင္း ( Ectopic/Tubal pregnancy) ၊သားအိမ္ေယာင္ျခင္း တို့လည္းျဖစ္နိုင္ေျခ ရွိေၾကာင္း ကို မေမ့သင့္ပါဘူး ။
တခါက ၾကံဳခဲ့ဖူးပါတယ္ ။ အမ်ိဳး သမီး တေယာက္ ဗိုက္ေအာင့္တယ္၊ ေအာင့္တဲ့ေနရာက ဝမ္းဗိုက္ ေအာက္ဖက္ပိုင္းမွာ ၊ သူက ဝမ္းတြင္း ကလီစာေတြ ဘယ္ေနရာမွာ ဘာရွိမွန္းမသိ ေတာ့ အစာအိမ္ေအာင့္တယ္ လို့ ယူဆျပီး သူ ့ဟာသူ ပဲ အစာအိမ္ ေလထိုးေလနာေပ်ာက္ေဆးေတြ ေသာက္ပါတယ္။ ၃ ရက္ ၾကာသြားတယ္ ။မသက္သာဘူးေပါ့။ ဒီလို နဲ့ပဲ ဗိုက္ၾကီးတျပင္လံုး မာေတာင့္ေတာင့္ နဲ့ မခံမရပ္နိုင္ေအာင္ ျဖစ္ျပီး shock ရလာေတာ့ မွ ေဆးရံု ေရာက္လာတယ္ ။ ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ဝမ္းဗိုက္ေခါင္းထဲမွာ ေသြးထြက္ေနတဲ့ လကၡဏာေတြျပလာလို ့ အေရးေပၚ ခြဲစိတ္လိုက္ရတယ္ ။ျဖစ္ရပံုကေတာ့ မ်ိဳးဥျပြန္ဝ မွာ သေႏၶတည္ျခင္းျဖစ္ ျပီး ေပါက္သြားလို ့ ေသြးထြက္တာ ျဖစ္ေနတယ္။ သူသာတကယ္လို ့ common sense ရွိရင္ သူ ့ဟာသူ ဘာျဖစ္နိုင္သလည္း ဆိုတာ တြက္ဆလို ့ရပါတယ္။ဒါဆိုရင္ လိုအပ္မွန္ကန္တဲ့ ကုသမွဳမ်ား ေစာေစာစီးစီးရယူနိုင္ပါတယ္။
ဒီလိုမ်ိဳး ဗိုက္ေအာင့္တာဟာ ဝမ္းေခါင္းအတြင္းမွာ ရွိတဲ့ ကလီစာ အမ်ားၾကီးထဲမွာ ဘယ္ေနရာ ကစျပီး ျပသနာျဖစ္တာလည္း ဆိုတာကို တခါတရံေတာ့လည္း ေသခ်ာအတိအက် အေျဖ မရွာနိုင္တာမ်ိဳးလည္း ရွိတတ္ပါေသးတယ္။ ဝမ္းတြင္းေခါင္း အေျမွးပါးေယာင္ယမ္းျပီး Peritonitis ဗိုက္တျပင္လံုးဂ်ပ္ခဲၾကီးျဖစ္ေနတတ္တာမ်ိဳး ၊ ဘာေၾကာင့္မွန္းေသခ်ာ မသိပဲ ေသြးဆိပ္တက္ တဲ့ အေျခအေနမ်ိဳးဆိုရင္ Laparotomy & proceed ဆိုျပီး ဗိုက္ကို အရင္ခြဲျပီးမွ ေရာဂါရွာကုသ ရတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါေသးတယ္။
ေနာက္ဆံုးေျပာျပလိုတာကေတာ့ ဗိုက္နာတာ ကို ေပါ့ေပါ့ေနျပီး ေဆးျမီးတိုနဲ့ အခ်ိန္ဆြဲကုသမေနသင့္ပါဘူး။ နာေနတဲ့ ဗိုက္ကို နင္းႏွိပ္ျခင္းမျပဳသင့္ပါဘူး။ အစာအိမ္ေယာင္ျခင္းေၾကာင့္ေအာင့္ ေနတာကို အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား မစားသံုးသင့္ပါဘူး ။ ပိုျပီး ဆိုးဝါးေစနိူင္ပါတယ္။တတ္ကၽြမ္းတဲ့ ေဆးဘက္ဆိုင္ရာ ပညာရွင္မ်ားဆီ အခ်ိန္မွီျပသျပီး ေအာင့္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေစာေစာစီးစီးရွာေဖြကုသသင့္ပါတယ္ ။
ပံုမ်ားကို ဒီေနရာ မ်ားမွ ယူပါတယ္။
က်န္းမာ ရႊင္လန္းၾကပါေစ။
.PNG)
0 comments:
Post a Comment
ဝေဖန်ပါ၊ အကြံပြုပါ၊ လိုအပ်တာရှိရင်ထောက်ပြပါ၊ ကျေးဇူးအထူးတင်ပါသည်။